- Мен таяуда жұмыстан шығып, «Болашақ» бағдарламасы бойынша магистратураға түстім. Мен бұл жағдайда зейнетақы жарнасын төлеймін бе?
Жоқ, төлеуге міндетті емессіз. Міндетті зейнетақы жарналарын, міндетті кәсіптік зейнетақы жарналарын есептеу, ұстап қалу (есебіне жазу) және Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорына аудару қағидалары мен мерзімдеріне сәйкес білім алу ұйымдарынан берілетін шәкіртақылардан, ҚР Үкіметі бекіткен мемлекеттік атаулы шәкіртақылардан және ҚР Президентінің арнаулы шәкіртақыларынан міндетті зейнетақы жарналары ұсталмайды және Қорға аударылмайды.
- Қайырлы күн! Менің жолдасым Өзбекстан азаматы. Бірақ Қазақстанда тұрақты тұрамыз. Осы жерде жұмыс істеп жатырмыз. Жолдасым Қазақстанның азаматы болмаса да кейін зейнетақыдан құралақан қалмас үшін осы бастан зейнетақы қорына жарна аудара ала ма?
Әрине, Сіздің жұбайыңыз Қазақстанның зейнетақы жүйесіне қатысуға құқылы. «Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес елімізде тұрақты тұратын шетелдiктер мен азаматтығы жоқ адамдар Қазақстан азаматтарымен бiрдей зейнетақымен қамсыздандырылу құқығын пайдаланады. Бұл ретте жұмыс берушіге жеке басты куәландыратын құжатты (шетелдіктер үшін – шетелдіктің Қазақстан Республикасында тұруына ықтиярхат, ал азаматтығы жоқ адамдарға – азаматтығы жоқ адамның куәлігі) ұсынса болғаны, жұмыс беруші күйеуіңіздің жеке зейнетақы шотына зейнетақы жарналарын аудара бастайды.
- Мен зейнетақы қорындағы жеке шотымның жай-күйі бойынша ақпаратты қалай алуыма болады?
Қазіргі уақытта зейнетақы жинақтарының жай-күйі туралы ақпаратты алудың бірнеше тәсілі бар. Сіз салымшы ретінде өзіңізге ыңғайлысын таңдай аласыз.
Мысалы, ақпаратты электрондық поштаңызға алуыңызға болады (бұл үшін «БЖЗҚ» АҚ кеңсесіне барып, жазбаша өтініш қалдыру керек).
Ең ыңғайлы және ұтқыр тәсіл – бұл ақпаратты www.enpf.kz сайтындағы Жеке кабинет арқылы алу. Егер Сіздің логин мен пароліңіз немесе электрондық цифрлық қолтаңбаңыз бар болса, үйден немесе жұмыс кеңсесінен шықпай-ақ жеке шотыңыздың жай-күйін қадағалап тұруыңызға болады. Сонымен қатар смартфондар мен планшеттерге арналған ұялы қосымшаны пайдалануға мүмкіндік бар.
Егер ақпаратты «БЖЗҚ» АҚ мамандарынан алғыңыз келсе тіпті жақсы – Қордың бүкіл республика бойынша дербес қызмет көрсету орталықтары жұмыс істейді. Солардың біріне барып, жеке зейнетақы шотыңыздың жай-күйі туралы ақпаратты және Қор мамандарына сұрақ қойып, толыққанды жауаптар ала аласыз.
Олардан басқа, зейнетақымен қамсыздандыру туралы шартта немесе жеке зейнетақы шотын ашу туралы өтініште ақпаратты алу тәсілі ретінде пошта байланысы көрсетілген болса, үзінді көшірме салынған хат әрбір жылдың басында сол пошта байланысы бойынша үйіңізге жеткізіледі.
- Осыдан екі ай бұрын немере ағам жол-көлік апатынан көз жұмды. Оның зейнетақы қорында жинақ ақшасы болуы мүмкін. Егер бар болса оны қалай алуға болады?
Жеке зейнетақы шотындағы ақша салымшының (алушының) меншігі болып табылады және ол қайтыс болған жағдайда да «БЖЗҚ» АҚ-та мерзімсіз сақтала береді. Қайтыс болған салымшылардың заң немесе өсиет бойынша мұрагерлері мұра қалдырушының зейнетақы шотының бар болуы, онда қанша ақша бар екендігі және оның қозғалысы туралы анықтаманы Қорға жазбаша сауал жолдау арқылы алуға құқы бар. Бірақ бұл үшін оларда Мұрагерлік құқығы туралы куәлігі болуы керек. Бұдан басқа мұндай анықтама соттарға да олардың жүргізуіндегі мұрагерлік істер бойынша беріледі.
Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорындағы зейнетақы жинақтары өсиет бойынша және «Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы» ҚР Заңының 31-33 - баптарына сәйкес мұраға қалдырылады. Зейнетақы жинақтары бар адам қайтыс болған жағдайда, Қор қажет жағдайда (қанша уақыт өтсе де) оның отбасына немесе жерлеуді ұйымдастырған адамға жерлеуге арналған біржолғы төлем төлейді. Бұл төлем 1998 жылдан бері жүзеге асырылып келеді және оның көлемі әр жылдары әрқалай болып келді. Ал биыл оның сомасы тиісті қаржы жылына белгіленген айлық есептік көрсеткіштің 52,4 еселенген мөлшерінде (2525*52,4 = 132 310 теңге) белгіленген.
Бірақ бұл сома жеке зейнетақы шотында жатқан қаражаттан аспауы тиіс. Егер жерлеуге арналған біржолғы төлемнен кейін шотта қалған ақшаның сомасы ең төмен зейнетақы мөлшерінен (биыл: 36 108 теңге) аспайтын болса, онда бұл қалдық жерлеуге арналған бір жолғы төлемге қосылып төленеді. Заң бойынша жерлеуге арналған төлем 5 (бес) жұмыс күні ішінде алушының банк шотына аударылады.
Жерлеуге арналған біржолғы төлемді алу үшін мынадай құжаттар талап етіледі: зейнетақы жинақтары бар қайтыс болған адамның отбасы мүшесінің немесе жерлеуді жүзеге асырған тұлғаның жеке басын куәландыратын құжаттың көшірмесі және салыстыру үшін түпнұсқасы, зейнетақы жинақтары бар адамның қайтыс болғаны туралы куәліктің көшірмесі және салыстыру үшін түпнұсқасы және алушының банк шоты туралы мәліметтер.
Ал зейнетақы қорында жерлеуге арналған біржолғы төлемнен кейін қалған зейнетақы жинақтарын алу үшін Мұрагерлік құқығы туралы куәлік қажет. Оны алу үшін мұрагер нотариусқа жүгініп, өтініш береді.
- Зейнетақы қорында менің ерікті жарналар есебінен жинақ ақшам бар. Оны зейнет жасына жетпей ала аламын ба?
Ерікті зейнетақы жинақтарының артықшылығы сол, оны зейнет жасына толғанға дейін, яғни – 50 жастан бастап ала беруге болады.
«БЖЗҚ» АҚ-тан ерікті жарналар есебінен қалыптасқан жинақтарды алу үшін мынадай құжаттар ұсынылады:
- алушының жеке басын куәландырушы құжаттың көшірмесі және оны салыстыру үшін түпнұсқасы;
- алушының банк шоты туралы мәліметтер.
Атап өту керек, салымшылардың бұл тобына мүгедек болып табылатын және
Қазақстаннан тыс жерлерге тұрақты тұруға кететiн немесе кеткен және кету ниетiн немесе дерегін растайтын құжаттарды ұсынған шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдар қосыла алады.
Еске саламыз, Қазақстан Республикасының «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасы Кодексінің 326-бабының талаптарына сәйкес БЖЗҚ-дан жүзеге асырылатын зейнетақы төлемдері салық салуға жататын табысқа жатады.
