1. Сәлеметсіздер ме, менің әкем полицияда жұмыс істейді және мен болашақта ол кісінің зейнетақысын қалай алатынын білгім келеді. БЖЗҚ-ның болашақ төлемдерде алатын рөлі қандай? Немесе төлемдердің барлығы тек бюджеттен қамтамасыз етіледі ме?

2016 жылдың басынан бастап әлеуетті құрылым қызметкерлері  01.01.1998 жылға еңбек сіңірген жылдарының бар-жоғына қарамастан толық мемлекеттік зейнетақымен қамсыздандыруға ауыстырылды. Зейнетақы мөлшері ақшалай қамтылымның (АҚ) 50% есебінен белгіленді, бұл ретте еңбек сіңірген жылдарының әрбір жылы үшін (25 жылдан астам) зейнетақы мөлшері 2% – ға, еңбек өтілінің әрбір жылы үшін – АҚ-дан 1% - ға, бірақ республикалық бюджет туралы заңда белгіленген 109 АЕК-тен аспайтын мөлшерге көбейіп отырады. 2016 жылғы 1 қаңтардан бастап Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорына республикалық бюджет есебінен әскери қызметшілердің пайдасына бұрын жүзеге асырылып отырған міндетті зейнетақы жарналарының 20%-ын төлеу тоқтатылды. Осылайша 2016 жылғы 1 қаңтардан бастап еңбек сіңірген жылдары үшін зейнетақы алу құқығына жиырма бес және одан да көп жалпы еңбек өтілі бар, оның кемінде он екі жыл және алты айын үзіліссіз әскери қызметте, арнаулы мемлекеттік және құқық қорғау органдарында, мемлекеттік фельдъегерлік қызметте өткерген әлеуетті құрылым қызметкерлері және Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген шекті жасқа толуы не штаттың қысқартылуы немесе денсаулық жағдайы бойынша әскери қызметтен, арнаулы мемлекеттік және құқық қорғау органдарындағы қызметтен, мемлекеттік фельдъегерлік қызметтен босатылған тұлғалар ие. 

Бұл ретте еңбек сіңірген жылдары үшін зейнетақы төлемдерін алу құқығы БЖЗҚ-да ашылған жеке зейнетақы шоттарынан 2016 жылғы 1 қаңтарға дейін бюджет қаражаты есебінен аударылған міндетті зейнетақы жарналары сомасының 50 пайызы қайтарылған жағдайда ғана туындайды. Сондай-ақ зейнетке шығып алған зейнеткерлерге бұған дейін толық емес көлемде тағайындалған зейнетақы төлемдерінің мөлшерін қайта есептеу жүргізілді. Ол еңбек сіңірген жылдары мен зейнетақы ісіндегі қызметтен босатылған күндегі еңбек өтілін есепке ала отырып, сондай-ақ міндетті зейнетақы жарналары сомасының 50% қайтарылған жағдайда зейнетақы төлемдерін толық көлемге жеткізу есебімен жасалды.

     БЖЗҚ-дағы зейнетақы жинақтарының қалған жартысын (қалған 50%) пайдалану құқығы зейнетақы заңнамасының нормаларына сәйкес іске асырылатын болады.

БЖЗҚ-дан міндетті зейнетақы жарналары есебінен зейнетақы төлемдерін алу құқығына БЖЗҚ-да зейнетақы жинақтары бар төмендегі адамдар ие:

1) зейнет жасына толғанда, ерлер 63 жасқа, әйелдер 2020 жылдың 1 қаңтарынан бастап 59,5 жасқа толғанда. 2021 жылғы 1 қаңтардан бастап – 60 жас, 2022 жылғы 1 қаңтардан бастап – 60,5 жас, 2023 жылғы 1 қаңтардан бастап – 61 жас, 2024 жылғы 1 қаңтардан бастап – 61,5 жас, 2025 жылғы 1 қаңтардан бастап – 62 жас, 2026 жылғы 1 қаңтардан бастап – 62,5 жас, 2027 жылғы 1 қаңтардан бастап – 63 жас.

2) зейнетақы жинақтары ең төмен зейнетақы мөлшерінен кем емес зейнетақы төлемін қамтамасыз ету үшін жеткілікті болған кезде сақтандыру ұйымымен зейнетақы аннуитеті шартын жасау жолымен ерлер – 55 жасқа және әйелдер 2020 жылғы 1 қаңтардан бастап 51,5 жасқа толғанда;

3) егер мүгедектiгi мерзiмсiз болып белгiленсе, бiрiншi және екiншi топтардағы мүгедектер;

4) Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерлерге тұрақты тұруға кеткен, Қазақстан Республикасының заңнамасында айқындалған, кету дерегін растайтын құжаттарды ұсынған шетелдiктер мен азаматтығы жоқ адамдар.

 

Назар аударыңыз, еңбек сіңірген жылдары үшін зейнетақы төлемдерін, мемлекеттік базалық зейнетақы төлемін тағайындауды уәкілетті мемлекеттік органдар жүзеге асырады. Сіздің әкеңіздің, яғни полиция қызметкерінің жағдайында зейнетақы төлемдерін тағайындауды Қазақстан Республикасының Ішкі істер министрлігі жүзеге асырады.  

Осылайша  еңбек сіңірген жылдары үшін зейнетақы төлемі мен мемлекеттік базалық зейнетақы төлемін тағайындау тәртібі бойынша толық ақпарат алу үшін Қазақстан Республикасының тиісті уәкілетті мемлекеттік органына хабарласу туралы кеңес береміз.   

 

2. Қайырлы күн, менің ағамның жеке сауда-саттықпен айналысатын орны бар және ол кісі өзіне жұмыс істейді. Егер ол кісі зейнетақы қорына ақша аудармаса, болашақта зейнетақыны қалай алады? Тек бірыңғай жиынтық төлемді ғана төлеу жеткілікті ме?

 

Біріншіден, бірыңғай жиынтық төлем (бұдан әрі – БЖТ) деген не екенін түсіну керек. Қазақстанда өзін – өзі жұмыспен қамтыған азаматтар үшін салық режимінің жаңа түрі –  БЖТ-ның қолданысқа енгізілгеніне де бір жылдай уақыт болып қалды. Бұл төлем түрі азаматтардың төмендегі санаттарына арналған: 

1. жеке қосалқы шаруашылық қызметкерлері;
2. отбасылық кәсіпорындардың ақы төленбейтін қызметкерлері;
3. жұмыскерлері жоқ, жылына 1 175 АЕК-тен кем айналымы бар кәсіпкерлер.

Бұл ретте БЖТ тек төменде көрсетілген қызмет түрлеріне ғана қолданылады: 

1. Тек жеке тұлғаларға қызмет көрсету;
2. Жеке қосалқы шаруашылықтағы өзі өндірген ауыл шаруашылығы өнімдерін тек жеке тұлғаларға ғана сату.

Алайда  егер Сіздің ағаңыздың бір жыл ішіндегі табысы 1175 АЕК асып кететін болса, онда оған жеке кәсіпкер ретінде тіркелу және басқа салық режимін таңдауға тура келеді. 

Бірыңғай жиынтық төлемді төлеу үшін салық органдарында тіркелудің қажеті жоқ; тек бірыңғай жиынтық төлемнің белгіленген сомасын төлеу қажет. Ай сайынғы БЖТ мөлшері республикалық маңызы бар қалаларда, астанада және облыстық маңызы бар қалаларда тұратын жеке тұлғалар үшін 1 АЕК-ті (2651 тг.); басқа елді мекендерде тұратын жеке тұлғалар үшін 0,5 АЕК-ті (1325.5 тг.) құрайды. Төлем екінші деңгейдегі банктер арқылы «Азаматтарға арналған үкімет» мемлекеттік корпорациясының (ХҚКО) шотына бір сомамен жүргізіледі. Төлемді жүзеге асыру үшін банкте есеп айырысу шотын ашу талап етілмейді. Бірыңғай жиынтық төлем сомасын Мемлекеттік корпорация мынадай пропорцияларға бөледі: 10% - жеке табыс салығы (ЖТС); 20% - әлеуметтік аударымдар (ӘА); 30% - міндетті зейнетақы жарналары (МЗЖ); 40% - міндетті медициналық сақтандыруға аударымдар (МӘМС). Зейнеткерлік жасқа толған адамдар үшін төлемнің барлық сомасы жеке табыс салығы болып танылады, әлеуметтік төлемдерге бөлу жүргізілмейді.

Осылайша БЖТ жинақтаушы зейнетақы жүйесіне қатысуға және зейнетақы жүйесіне қатысу өтілі мен жинақтаған қаражатына қарай зейнетақы төлемін алуға құқық береді. БЖТ төлеушілері үшін БЖЗҚ-дағы өзінің зейнетақы жинақтарын толықтырудан басқа расталған еңбек өтіліне байланысты базалық зейнетақы алу мүмкіндігі пайда болады. Бұған қоса БЖТ төлеуші міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесінің қатысушысы болып тіркеледі және МӘМС енгізілгеннен кейін медициналық мекемені таңдау құқығымен сомасы мен түрлері бойынша шектеу қойылмайтын медициналық қызметтерге қол жеткізе алады, сондай-ақ еңбекке қабілеттілігінен, жұмысынан, асыраушысынан айырылған, жүктілік пен босану, бала асырап алу, бала күтімі жағдайларында әлеуметтік төлемдер ала алады.

Сондай-ақ, болашақта лайықты зейнетақы алуды қамтамасыз ету үшін оған ерікті зейнетақы жарналарын жүзеге асыруға болады. ЕЗЖ артықшылықтарының бірі – Сіз жарна мөлшері мен төлеу кезеңділігін, сондай-ақ ЕЗЖ төлемін алу құқығы туындаған кезде жинақталған зейнетақы қаражатын алу тәртібін өзіңіз белгілейсіз. Ерікті зейнетақы жарналарын өз ықтиярыңыз бойынша жүзеге асыру қажет. Бұл үшін ЖЗҚ-мен шарт жасасып, БЖЗҚ- ға ерікті аударымдарды Шартта көрсетілген банк деректемелері бойынша аудару қажет. Ыңғайлы болу үшін БЖЗҚ сайтында қолданыстағы ЭЦҚ кілті арқылы ерікті зейнетақы шотын онлайн ашу бойынша қызмет іске асырылды немесе  БЖЗҚ-ның көптеген филиалдарының біріне келу жеткілікті. Сонымен қатар ЕЗЖ-ны банктік сервистер – Kaspi.kz қосымшасы, Halyk Bank терминалдары арқылы төлеуге болады.

 

3. Сәлеметсіз бе, менің атым Елена. Осыдан екі жыл бұрын мен Ресейге ТТЖ-ға кеттім, тек жақында ғана БЖЗҚ-дағы өз жинақтарымды алуға болатынын білдім. Шынымды айтсам, менде бір мәселе туындап тұр – мен тұрмыс құрып, тегімді өзгерттім, ал жарналар менің қыз күнімдегі тегім бойынша аударылған болатын. Енді мен ақшамды қалай алсам болады және қандай құжаттар тапсыру қажет?

 

Егер Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорында Сіздің міндетті зейнетақы жарналары (МЗЖ), міндетті кәсіптік зейнетақы жарналары (МКЗЖ) не ерікті зейнетақы жарналары бойынша (ЕЗЖ) жинақтарыңыз болса, онда сіздің Қазақстан Республикасының шегінен тыс тұрғылықты тұратын жерге кетуіңізге байланысты өз жинақтарыңызды алуға құқығыңыз бар.

Зейнетақы жинақтарын төлеуге арналған құжаттарды БЖЗҚ-ға мынадай тәсілдердің бірімен ұсынуға болады:

- өзіңіз келіп өтініш білдірген кезде;

- пошта байланысы арқылы;

- үшінші тұлға (сенім білдірілген адам) арқылы. Бұл ретте құжаттар сенім білдірілген адам БЖЗҚ кеңсесіне өзі келіп өтініш білдірген кезде ғана қабылданады.

Назар аударыңыз, өтініш берер алдында Сіз міндетті түрде ТТЖ-ға кетуді ресімдеуіңіз керек, өйткені, бұл заңнаманың зейнетақы төлемдерін алу үшін қойылатын міндетті талаптарының бірі. ТТЖ-ға кетуге байланысты зейнетақы төлемдерін тағайындау туралы өтініштерді қараған кезде «БЖЗҚ» АҚ қызметкерлері Қазақстан Республикасы мемлекеттік органдарының ақпараттық жүйелеріне өтініш білдірген шетелдіктің немесе азаматтығы жоқ адамның Қазақстан Республикасы азаматының жеке куәлігі не  шетелдіктің Қазақстан Республикасында тұруға ықтиярхаты болуы туралы мәліметтерге сұраныс жасайды. Жоғарыда аталған құжаттардың жарамсыздығы туралы мәліметтер алған жағдайда, БЖЗҚ зейнетақы төлемдерін жүзеге асырады. Айта кетейік, БЖЗҚ-ға өзі келіп өтініш білдірген кезде міндетті түрде мына құжаттар ұсынылады:

1) БЖЗҚ-ның ішкі құжатымен бекітілген нысандағы зейнетақы төлемдерін тағайындау туралы өтініш (бұдан әрі – өтініш);

2) егер халықаралық шарттарда өзгеше көзделмеген болса, шетелдік паспорттың көшірмесі және салыстыру үшін түпнұсқасы (Ресей Федерациясы азаматының ішкі паспортын ұсынған жағдайда  өтініш орындалуға жатпайды);

3) алушының банктегі шоты туралы мәліметтер.

Өтініш үшінші тұлға (сенім білдірілген адам) арқылы берілген жағдайда, жоғарыда көрсетілген құжаттарға қосымша үшінші тұлға:

1) нотариалды куәландырылған сенімхаттың түпнұсқасын немесе оның нотариалды куәландырылған көшірмесін;

2) үшінші тұлғаның жеке басын куәландыратын құжаттың көшірмесі және салыстыру үшін түпнұсқасы. Бұл ретте алушының жеке басын куәландыратын құжаттың көшірмесі нотариалды куәландырылады.

Өтінішті пошта байланысы құралдары арқылы берген кезде алушының жеке басын куәландыратын құжат және өтініштегі алушының қолы да нотариалды куәландырылады.

Айта кету керек, БЖЗҚ зейнетақы төлемдерін деректемелері өтініште көрсетілген алушының банктік шотына тек ұлттық валютада – Қазақстан аумағындағы екінші деңгейдегі банктерде/банктік операциялардың жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдарда ашылған банктік шоттарға аударған кезде; сондай-ақ АҚШ долларымен, еуромен, фунт стерлингпен немесе Ресей рублімен – Қазақстаннан тыс жерлердегі шетелдік банктерде ашылған банктік шоттарға аударған кезде жүзеге асырады.

БЖЗҚ-ға беру тәсіліне байланысты барлық қажетті құжаттардың өзекті тізбесін (өзі келіп өтініш білдірген кезде/пошталық байланыс құралдары арқылы/үшінші тұлға арқылы), оларды ресімдеуге қойылатын талаптарды, сондай-ақ өтініш бланкілері мен төлем валютасының түріне байланысты оларды толтыру үлгілерін, сенімхаттардың үлгілерін, уәкілетті мемлекеттік органдардың түсініктемелерін www.enpf.kz мекенжайы бойынша БЖЗҚ веб-сайтынан көруге болады, ондағы ақпарат үнемі жаңартылып отырады. Сонымен қатар, enpf.kz сайтындағы «Электрондық сервистер» бөлімінде құжаттарды онлайн режимінде алдын ала тексеру мүмкіндігі бар.

Шетелдік паспортты алу кезінде алушының деректемелері, атап айтқанда: тегі, аты, әкесінің аты - бар болса, туған күні өзгерген жағдайда, жоғарыда көрсетілген құжаттар тізбесіне қосымша шетелдік құжаттарды ресімдеуге қойылатын талаптарды сақтай отырып ресімделген, негізгі 4 деректеменің өзгеру дерегін растайтын, төменде көрсетілген құжаттардың бірінің түпнұсқасын не нотариалды куәландырылған көшірмесін БЖЗҚ-ға ұсыну қажет:

1) Қазақстан Республикасының уәкілетті органының анықтамасы;

2) шет мемлекеттің уәкілетті органының анықтамасы;

3) тегін/атын/әкесінің атын өзгерту туралы куәлік / анықтама;

4) неке қию/бұзу туралы куәлік.

 

4. Менің маркшейдер болып жұмыс істегеніме 25 жыл болды. Мамандығым еңбек жағдайлары қауіпті өндірістер қатарына кіреді. Мен өз ақшамды БЖЗҚ-дан сақтандыру ұйымына аударғым келеді. Сондықтан білгім келетіні, біздің компания мен үшін МКЗЖ-ны БЖЗҚ-мен шарт жасалған күннен бастап аударуы керек пе әлде зейнетақы заңнамасына өзгерістер енгізілген, яғни 2014 жылдың 1 қаңтарынан бастап аударуы керек пе еді?   

 

Міндетті кәсіптік зейнетақы жарналары (МКЗЖ) «Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес 2014 жылдың 1 қаңтарынан бастап енгізілді. Дәл осы күннен бастап Сіздің жұмыс берушіңіз Сіз үшін ай сайынғы табысыңыздың 5 пайызына тең жарна төлеуге міндетті болған. Айта кету керек, жұмыс берушілер МКЗЖ-ны зиянды (аса зиянды) өндіріс түрлері бойынша және сол өндірістерде қызмет ететін адамдарға ғана төлейді.  

Бұл ретте төлемдер нақты жүргізілген және қызметкер кіріс алған жағдайда  жұмыс беруші уақытылы есептемеген және аудармаған МКЗЖ сомаларын Мемлекеттік кіріс органдары өндіріп алады немесе жұмыс беруші МКЗЖ төленетін қызметкерлердің пайдасына уәкілетті орган белгілеген есептелген өсімпұлмен әрбір кешіктірілген күнге (Мемлекеттік корпорацияға төленетін күнді қоса алғанда) аударуға тиіс. Жоғарыда көрсетілгенге сәйкес есептелген МКЗЖ мен өсімпұлдың толық және уақытында төленуін бақылауды Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес мемлекеттік кірістер органы жүзеге асырады. Бұл ретте қызметкердің пайдасына аударылған МКЗЖ қызметкердің БЖЗҚ-да МКЗЖ есепке алу үшін ашылған ЖЗШ-сы бар болған жағдайда, БЖЗҚ-дағы қызметкердің жеке зейнетақы шотына аударылуы мүмкін екендігіне назарыңызды аударамыз. Ал МКЗЖ-ны есепке алу бойынша ЖЗШ БЖЗҚ-ның зейнетақы қағидаларында көзделген нысан бойынша салымшы жазған өтініш негізінде ашылады. 

 

5. Мен зейнетке шықтым, бірақ менің зейнетақы жинақтарым тек шамамен 300 мың теңгені құрады. Оларды мен біржолғы төлеммен бір-ақ алдым, енді менің БЖЗҚ-дағы шотым жабылды ма? Немесе солай тұра бере ме? Маған банктегі сияқты шоттың жүргізілгендігі үшін ақша төлеуге тура келіп жүрмей ме?

 

Жоқ, жеке зейнетақы шотын жүргізгені үшін БЖЗҚ төлем алмайды. Оған қоса, Қазақстан Республикасының зейнетақымен қамсыздандыру туралы заңнамасына сәйкес салымшының жеке зейнетақы шотында зейнетақы жинақтары, төленген зейнетақы жинақтарының қайтарымдары, зейнетақы жарналарының түсімдері, өсімпұлдар және өзге де түсімдер болмаған жағдайда ЖЗШ зейнетақы жинақтарын төлеуді жүзеге асырған күннен бастап 12 ай өткеннен кейін жабылады.